CÁCH XỬ LÝ VẢI THUN NỔI SỢI

1. Giới thiệu về hiện tượng vải thun nổi sợi

 

Vải thun (hay còn gọi là knit fabric) là loại vải được ưa chuộng nhất trong ngành may mặc hiện nay nhờ đặc tính co giãn, mềm mại, thoáng khí và dễ tạo dáng. Tuy nhiên, một trong những vấn đề thường gặp nhất trong quá trình sử dụng và sản xuất vải thun chính là hiện tượng nổi sợi (pilling) — tức là các sợi nhỏ li ti hoặc cục xơ vón trên bề mặt vải, khiến sản phẩm trông cũ, xù lông, giảm thẩm mỹ và chất lượng.

Hiểu rõ nguyên nhân, bản chất và cách xử lý hiện tượng này là điều quan trọng không chỉ đối với nhà sản xuất vải, mà còn cho các xưởng may, thương hiệu thời trang, lẫn người tiêu dùng cuối.

 

2. Hiện tượng nổi sợi là gì?

 

Nổi sợi (pilling) là hiện tượng các sợi nhỏ bị đứt, xoắn hoặc ma sát với nhau tạo thành các cục xơ (viên xù) bám trên bề mặt vải. Khi nhìn hoặc sờ vào, ta sẽ thấy vải trở nên nhám, xù và kém mịn màng.

Với vải thun, do cấu trúc đan móc của sợi và độ co giãn cao, hiện tượng này dễ xảy ra hơn so với các loại vải dệt trơn.

Ví dụ thường gặp:

Áo thun cotton sau vài lần giặt bị xù lông ở vùng nách, cổ tay hoặc hông.

Quần legging hoặc áo thể thao bị nổi hạt li ti ở vùng ma sát nhiều.

Áo thun poly-cotton bị xù nhanh hơn 100% cotton.

 

 

3. Nguyên nhân khiến vải thun bị nổi sợi

 

Hiện tượng nổi sợi có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chia thành 4 nhóm chính:

3.1. Nguyên nhân từ sợi (fiber level)

Độ dài sợi: Sợi ngắn dễ bị bung hơn sợi dài. Vải làm từ bông ngắn, polyester tái chế hoặc rayon pha tạp thường dễ nổi sợi hơn vải dùng bông dài hoặc sợi filament (liền mạch).

Độ xoắn của sợi: Sợi xoắn lỏng (low twist) mềm và mịn hơn, nhưng dễ đứt và xù hơn sợi xoắn chặt.

Chất liệu: Các loại sợi tổng hợp (polyester, acrylic, nylon) có độ bền cao, nên khi xù, cục sợi không dễ rơi ra, dẫn đến “kẹt” lại trên bề mặt vải. Trong khi đó, sợi cotton khi xù thường rụng nhanh, ít thấy hơn.

 

3.2. Nguyên nhân từ cấu trúc vải

Mật độ dệt hoặc đan thấp: Vải thưa, lỏng khiến sợi dễ bị kéo bung ra.

Kiểu đan: Vải thun single jersey dễ nổi sợi hơn rib, interlock hay pique.

Bề mặt không xử lý hoàn thiện: Vải chưa được cắt lông, sanforized, hoặc chưa qua xử lý chống xù (anti-pilling finish).

 

3.3. Nguyên nhân từ quá trình sử dụng

Ma sát: Khi mặc, các điểm như nách, cổ, mông, vai dễ cọ xát → sinh nhiệt và kéo đứt sợi.

Giặt không đúng cách: Giặt máy mạnh, lộn mặt phải ra ngoài, dùng bột giặt có hạt hoặc nước quá nóng.

Sấy ở nhiệt độ cao hoặc phơi trực tiếp dưới nắng gắt khiến sợi yếu, dễ bung.

 

3.4. Nguyên nhân từ môi trường sản xuất

Thiếu công đoạn hoàn thiện vải: Không xử lý enzyme, không cắt lông, không phủ lớp chống xù.

Kiểm soát chất lượng chưa chặt: Nhà sản xuất chọn nguyên liệu sợi ngắn, hoặc tiết kiệm công đoạn xử lý.

 

 

4. Phân loại mức độ nổi sợi

 

Dựa vào tiêu chuẩn dệt may quốc tế (như ASTM D4970, ISO 12945), hiện tượng nổi sợi được chia thành 5 cấp độ (grade 1–5):

Cấp độ	Mô tả	Đánh giá
5	Không nổi sợi	Xuất sắc
4	Rất ít xù, khó nhận ra	Tốt
3	Xù nhẹ, nhìn thấy rõ ở vùng ma sát	Trung bình
2	Xù nhiều, ảnh hưởng thẩm mỹ	Kém
1	Xù nặng, vải mất thẩm mỹ nghiêm trọng	Rất kém

 

5. Cách xử lý vải thun nổi sợi trong sản xuất

 

Đối với nhà sản xuất vải hoặc xưởng nhuộm hoàn tất, việc xử lý nổi sợi nên được tiến hành từ gốc – tức là ngay trong quy trình sản xuất chứ không đợi đến khi thành phẩm bị xù mới khắc phục.

Dưới đây là các phương pháp xử lý chuyên nghiệp:

 

5.1. Lựa chọn sợi chất lượng

Ưu tiên sợi filament (liền mạch) thay vì sợi staple ngắn.

Chọn sợi xoắn vừa phải (medium twist) để cân bằng giữa độ mềm và độ bền.

Chọn cotton combed thay vì carded, vì sợi combed đã được loại bỏ ngắn, mịn hơn, ít bung sợi.

Pha trộn hợp lý: Cotton + modal hoặc cotton + spandex thường ít xù hơn cotton + polyester.

 

5.2. Hoàn thiện cơ học (Mechanical finishing)

Cắt lông (shearing): Dùng máy cắt bề mặt để loại bỏ sợi thừa, giúp vải mịn hơn.

Singeing (đốt lông): Đốt nhẹ bề mặt vải để thiêu sợi nhỏ nhô ra, tạo bề mặt mịn.

Chải lông & đánh bóng: Với vải nỉ, fleece, có thể chải nhẹ để đều sợi, giảm chỗ xù cục bộ.

Sanforized: Giúp ổn định kích thước, giảm biến dạng sau giặt – gián tiếp giảm nổi sợi.

 

5.3. Hoàn thiện hóa học (Chemical finishing)

Xử lý enzyme (Bio-polishing): Dùng enzyme cellulase để “ăn” đi lớp xơ nhỏ trên bề mặt sợi cellulose (như cotton, modal). Sau xử lý, vải mịn, ít xù và sáng màu hơn.

Phủ lớp chống xù (Anti-pilling finish): Dùng hóa chất polymer tạo màng mỏng bao quanh sợi, giúp sợi bền chặt hơn.
Ví dụ: sử dụng polyurethane, acrylic, hoặc silicone resin.

Sử dụng softener đặc biệt: Một số loại làm mềm vải có tác dụng giảm ma sát bề mặt, giúp hạn chế xù khi sử dụng.

 

5.4. Kiểm tra chất lượng (Testing)

Dùng máy Martindale Abrasion & Pilling Tester để kiểm tra khả năng chống xù.

Chỉ nên xuất hàng khi vải đạt grade 4–5 sau 5000–10000 vòng ma sát.

 

6. Cách xử lý vải thun nổi sợi trong quá trình sử dụng

 

Đối với người tiêu dùng, khi sản phẩm đã bị nổi sợi, có thể áp dụng một số biện pháp khắc phục tạm thời và phòng tránh về lâu dài.

6.1. Cách khắc phục khi vải đã bị nổi sợi

- Dùng máy cạo xù vải (fabric shaver):
Là cách nhanh, an toàn, phổ biến nhất. Chỉ cần di nhẹ trên bề mặt vải, máy sẽ cắt sạch các cục xơ mà không làm hỏng sợi nền.

- Dùng dao lam hoặc kéo nhỏ:
Cẩn thận cạo nhẹ vùng xù (nên thử trước trên vùng khuất). Không nên dùng cho vải mỏng hoặc thun có sợi co giãn cao.

- Dùng băng dính vải hoặc lăn bụi:
Với vải xù nhẹ, có thể dùng băng dính dán và kéo để lấy bớt sợi nổi.

- Giặt nhẹ lại với giấm trắng:
Pha ½ chén giấm trắng vào nước giặt, ngâm 15 phút rồi xả lại – giúp sợi mềm, giảm ma sát.

 

6.2. Cách giặt và bảo quản để tránh nổi sợi

- Lộn trái áo quần khi giặt.

- Phân loại quần áo: Giặt riêng đồ thun với quần jean, khăn hoặc đồ cứng.

- Dùng túi giặt (laundry bag): Giúp giảm ma sát giữa các món đồ.

- Chọn chế độ giặt nhẹ (gentle mode), nước mát (30°C trở xuống).

- Tránh giặt khô hoặc sấy nóng. Nhiệt cao làm sợi yếu và co rút.

- Sử dụng nước giặt thay cho bột giặt. Nước giặt hòa tan tốt, không có hạt cứng gây ma sát.

- Không phơi dưới nắng gắt. Nên phơi nơi râm mát, thoáng gió, tránh phơi úp lên nhau.

 

7. Cách phòng ngừa nổi sợi cho xưởng may và thương hiệu thời trang

 

Với các xưởng may hoặc thương hiệu thời trang, việc chọn đúng nguyên liệu và kiểm soát quy trình có thể giúp ngăn ngừa rủi ro sản phẩm bị khiếu nại do xù lông.

7.1. Khi đặt mua vải

Yêu cầu nhà cung cấp cung cấp kết quả test pilling (theo ASTM hoặc ISO).

Kiểm tra mẫu thử sau giặt và sau ma sát.

Chọn vải có enzyme finish hoặc anti-pilling finish.

Hỏi rõ về loại sợi: Ví dụ cotton combed 30s mềm và ít xù hơn carded 20s.

 

7.2. Trong khâu cắt may

Tránh cắt, kéo, xé vải mạnh làm đứt sợi biên.

Khi ủi, ép nhiệt, nên dùng nhiệt độ vừa phải và ủi mặt trái.

 

7.3. Trong khâu hoàn thiện sản phẩm

Giặt thử trước khi đóng gói để xem vải có xù không.

Gắn nhãn hướng dẫn giặt rõ ràng cho khách: “Giặt nhẹ, lộn trái, không sấy nóng.”

 

8. Một số công nghệ tiên tiến chống nổi sợi

 

Ngày nay, ngành dệt may thế giới đã phát triển nhiều công nghệ xử lý chống xù (anti-pilling) hiện đại, giúp nâng cao chất lượng vải thun:

Công nghệ	Cơ chế	Ưu điểm
Bio-polishing enzyme thế hệ mới (neutral enzyme)	Phân hủy sợi nhỏ mà không làm mỏng vải	Hiệu quả cao, thân thiện môi trường
Nano-coating	Phủ lớp nano polymer mỏng bảo vệ sợi	Tăng độ mịn, giảm ma sát, giữ màu lâu
Cross-linking resin	Liên kết giữa các sợi cellulose	Giúp sợi chắc hơn, giảm bung sợi
Microdenier fibers	Dùng sợi cực mảnh nhưng dài	Bề mặt mịn, khó xù
Blend engineering	Pha trộn cotton + modal + spandex theo tỷ lệ tối ưu	Cân bằng độ bền, mềm, co giãn, chống xù

Nhờ các công nghệ này, vải thun hiện đại có thể đạt khả năng chống xù cấp độ 4–5 sau hàng chục lần giặt, đảm bảo thẩm mỹ và tuổi thọ sản phẩm cao hơn gấp đôi so với trước đây.

 

9. Lời khuyên tổng kết

 

Để xử lý và phòng ngừa vải thun nổi sợi hiệu quả, cần phối hợp từ khâu nguyên liệu đến sử dụng, cụ thể:

Nhà sản xuất: chọn sợi chất lượng, xử lý enzyme & phủ chống xù.

Xưởng may: kiểm tra, thử giặt, hướng dẫn khách giặt đúng cách.

Người tiêu dùng: giặt nhẹ, lộn trái, tránh ma sát và nhiệt độ cao.

Chỉ cần kiểm soát tốt 3 khâu này, bạn hoàn toàn có thể loại bỏ đến 90% nguy cơ nổi sợi – giúp sản phẩm thun bền đẹp, mịn màng và chuyên nghiệp hơn nhiều lần.

 

10. Kết luận

 

Hiện tượng vải thun nổi sợi tuy phổ biến nhưng hoàn toàn có thể xử lý và phòng tránh nếu hiểu đúng bản chất. Từ việc chọn nguyên liệu sợi dài, xử lý enzyme – phủ chống xù trong sản xuất, cho đến thói quen giặt giũ đúng cách ở người dùng, mỗi bước đều góp phần quan trọng giúp duy trì độ mịn, bền và tính thẩm mỹ của sản phẩm.

Trong thời đại mà người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi cao về chất lượng và trải nghiệm mặc, việc đầu tư vào chống xù, chống nhăn, giữ dáng chính là cách các thương hiệu dệt may thể hiện sự chuyên nghiệp và khác biệt. Một chiếc áo thun không nổi sợi sau 50 lần giặt không chỉ là sản phẩm tốt – mà còn là niềm tin của khách hàng dành cho thương hiệu.

 

Tổng kết:

 

Hiểu nguyên nhân → Xử lý đúng kỹ thuật → Giặt & bảo quản hợp lý → Vải thun luôn như mới.