Thế nào là vải thun đàn hồi ?

Vải thun đàn hồi (tên tiếng Anh: stretch knit / spandex blend / elastane fabric) là loại vải dệt kim có khả năng co giãn cực mạnh theo một hoặc nhiều hướng, sau khi giãn thì trở về gần như hình dạng ban đầu mà không bị nhão hay biến dạng.

Điểm khác biệt lớn nhất so với vải thun cotton thông thường (chỉ co giãn nhẹ nhờ cấu trúc dệt kim) là vải thun đàn hồi luôn được pha thêm sợi đàn hồi nhân tạo có tính đàn hồi cực cao, phổ biến nhất là Spandex (tên gọi khác: Elastane, Lycra, Creora, Roica, Inviya, Dorlastan…).

 

1. Sợi đàn hồi – “Trái tim” của vải thun đàn hồi

Sợi Spandex được phát minh năm 1958 bởi nhà hóa học Joseph Shivers tại hãng DuPont (Mỹ). Ban đầu có tên Fiber K, sau đổi thành Lycra (DuPont đăng ký thương hiệu). Đây là loại sợi polyurethane-polyurea copolymer có khả năng giãn dài gấp 5–8 lần chiều dài ban đầu và phục hồi 100% khi thả ra.

Tỷ lệ Spandex trong vải thường chỉ từ 2–12%:

- 2–4%: co giãn nhẹ (áo thun basic, quần jeans co giãn)

- 5–8%: co giãn tốt (legging, áo thun thể thao, đồ lót)

- 10–20%: co giãn cực mạnh (đồ bơi, quần bó thể thao, váy bodycon)

 

Các hãng sợi đàn hồi nổi tiếng hiện nay:

1. Lycra (DuPont – Invista – Mỹ)
2. Creora (Hyosung – Hàn Quốc) – phổ biến nhất tại Việt Nam
3. Roica (Asahi Kasei – Nhật)
4. Dorlastan (Bayer – Đức, nay thuộc Asahi Kasei)
5. Inviya (Indorama – Ấn Độ)

 

 

2. Phân loại vải thun đàn hồi theo hướng co giãn

1. Co giãn 2 chiều (2-way stretch): Chỉ giãn theo chiều ngang (rộng) hoặc chiều dọc (dài). Thường dùng cho áo thun, quần jeans co giãn. Giá rẻ hơn, dễ sản xuất.
2. Co giãn 4 chiều (4-way stretch): Giãn tốt cả ngang lẫn dọc, phục hồi cực kỳ hoàn hảo. Dùng cho legging, quần bó tập gym, đồ bơi, yoga wear. Giá cao hơn 30–50% so với 2 chiều.

 

3. Các loại vải thun đàn hồi phổ biến nhất hiện nay (2025)

A. Cotton Spandex (CVC, TC, Cotton Compact + Spandex)

Thành phần phổ biến: 95–97% cotton + 3–5% spandex

Ưu điểm: mềm mại, thấm hút mồ hôi cực tốt, mát mẻ, thân thiện da

Nhược điểm: dễ xù lông sau 30–50 lần giặt nếu cotton kém chất lượng

Giá: 120.000–220.000đ/kg (2025)

Ứng dụng: áo thun cao cấp, quần short, váy thun, đồ trẻ em

 

B. Poly Spandex (Polyester Spandex)

Thành phần: 90–95% polyester + 5–10% spandex

Ưu điểm: bóng đẹp, ít nhăn, mau khô, bền màu, giá rẻ

Nhược điểm: bí nóng, không thấm hút mồ hôi (trừ khi có công nghệ coolmax, dri-fit)

Giá: 80.000–150.000đ/kg

Ứng dụng: áo thể thao giá rẻ, đồng phục công ty, legging giá bình dân

 

C. Coolmax/Cooltech/Dri-fit Spandex

Là poly spandex được xử lý công nghệ làm mát, thoát ẩm nhanh

Hãng nổi tiếng: Coolmax (Invista), Dri-FIT (Nike), Climalite (Adidas)

Giá cao hơn poly thường 30–70%

 

D. Tencel Spandex (Modal/Lyocell + Spandex)

Thành phần: 90–95% Tencel/Modal + 5–10% spandex

Ưu điểm: mát hơn cotton 50%, siêu mềm mịn (mịn hơn cả lụa), kháng khuẩn tự nhiên, thân thiện môi trường

Nhược điểm: giá rất cao

Giá: 250.000–450.000đ/kg

Là dòng cao cấp nhất hiện nay (2025)

 

E. Bamboo Spandex (Vải tre + Spandex)

Thành phần: 90–95% sợi tre + 5–10% spandex

Ưu điểm: kháng khuẩn cực mạnh (95–99%), mát, mềm, thân thiện môi trường

Đang rất hot từ 2023–2025

 

F. Nylon Spandex (Polyamide Spandex)

Thành phần: 80–90% nylon + 10–20% spandex

Ưu điểm: cực kỳ bền, bóng đẹp, co giãn mạnh, mau khô

Ứng dụng chính: đồ bơi, đồ lót, tất, quần tất, váy bó

 

G. Recycled Spandex (rPET + rSpandex)

Xu hướng 2024–2025: dùng chai nhựa tái chế + sợi spandex tái chế

Hãng lớn: Repreve (Unifi), Econyl (Aquafil)

Được các brand lớn như Adidas, Nike, Uniqlo, H&M, Patagonia sử dụng rất nhiều

 

4. Ưu điểm vượt trội của vải thun đàn hồi

Ôm sát cơ thể mà không gây khó chịu

Tăng sự thoải mái khi vận động (gym, yoga, chạy bộ…)

Giúp quần áo giữ form đẹp lâu hơn (không bị túi, không bị chùng)

Tạo phom dáng đẹp cho người mặc (đặc biệt với legging, váy body)

Thoáng mát (nếu là cotton/Tencel/bamboo spandex)

 

 

5. Nhược điểm cần biết

Nếu tỷ lệ spandex quá cao (>15%) dễ gây bí nóng

Spandex sợ nhiệt độ cao (>80°C): giặt nước nóng, sấy máy nóng, ủi nóng → sợi spandex bị chết → vải mất đàn hồi vĩnh viễn

Dễ bị “cháy” sợi spandex khi tiếp xúc lâu với nước hoa, lăn khử mùi, kem chống nắng có cồn

Một số người dị ứng với sợi spandex (rất hiếm)

Giá thành cao hơn vải thun thường 30–200%

 

6. Cách bảo quản đúng để vải giữ đàn hồi 3–5 năm

Giặt ở nhiệt độ <40°C (tốt nhất giặt tay hoặc chế độ delicate)

Không dùng nước nóng, không sấy máy nhiệt độ cao

Không ủi trực tiếp lên vải (nếu cần thì ủi mặt trái, nhiệt độ thấp)

Phơi ngang hoặc treo ngược (không phơi nắng gắt)

Không dùng thuốc tẩy có clo

Dùng nước xả vải chuyên dụng cho đồ co giãn (Comfort, Downy có dòng dành riêng)

Lộn trái khi giặt và phơi

 

7. Ứng dụng thực tế trong đời sống

- Đồ thể thao: legging, áo tank top, quần short gym, bra thể thao

- Quần jeans co giãn (skinny, slim fit)

- Đồ lót, đồ ngủ

- Áo thun cổ tròn, cổ tim cao cấp

- Váy thun ôm body, váy maxi thun

- Đồ bơi, đồ bơi trẻ em

- Quần tất, tất vớ

- Đồng phục công ty, đồng phục học sinh (ngày càng ngày càng nhiều trường chuyển sang thun co giãn)

 

8. Xu hướng vải thun đàn hồi 2024–2026

Tencel/Modal/Bamboo Spandex lên ngôi tuyệt đối (mát + mềm + kháng khuẩn)

Vải tái chế (Recycled Poly + Recycled Spandex) chiếm >60% thị trường đồ thể thao

Công nghệ in 3D, vải không đường may (seamless) kết hợp spandex

Vải kháng khuẩn bạc ion, kháng UV UPF50+ có pha spandex

Spandex sinh học (bio-based spandex) từ ngô, đậu nành – đang được Hyosung và DuPont phát triển mạnh

 

 

Kết luận

Vải thun đàn hồi không chỉ là một loại vải – nó là một cuộc cách mạng trong ngành may mặc từ năm 1960 đến nay. Từ chiếc quần tất đầu tiên năm 1959 đến hàng tỷ chiếc legging được bán ra mỗi năm hiện nay, spandex đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta mặc quần áo.

Nếu bạn đang phân vân chọn áo thun hay legging, hãy nhớ một nguyên tắc vàng:

1. Muốn mát, mềm, thấm hút → chọn Cotton/Tencel/Bamboo Spandex
2. Muốn bền, rẻ, mau khô → chọn Poly Spandex có công nghệ làm mát
3. Muốn cao cấp nhất → Tencel/Modal Spandex 4 chiều
4. Muốn thân thiện môi trường → Recycled hoặc Bamboo Spandex

Chỉ cần chọn đúng tỷ lệ spandex và chất lượng sợi, bạn sẽ có những bộ đồ vừa đẹp form, vừa thoải mái, vừa bền đến 4–5 năm.